De campagnes zijn nog in volle gang en op 22 november gaan we naar stembus: verkiezingen! Deze keer kiezen we onze volksvertegenwoordigers uit maar liefst 20 landelijk deelnemende partijen. Maar wat is nu eigenlijk hun visie op de toekomst van Nederland? De Selectie las alle verkiezingsprogramma's en zocht het voor je uit.
Kies jij ook op basis van visie?
Tijdens de campagne en in de media gaat het vooral over de plannen, ideeën en maatregelen van de politieke partijen. Of die nu haalbaar en betaalbaar zijn of niet. Ook de rol en het optreden van lijsttrekkers is steeds belangrijker. En of je nu links, rechts of dwars door het midden stemt, de meeste mensen snappen best dat we de grote vraagstukken niet binnen één regeerperiode oplossen. Een cruciale vraag, waar we bar weinig over horen, is dus: hoe zien partijen de toekomst van Nederland voor zich? Wat is hun visie op dit land en waar willen ze naartoe?
In ons advieswerk helpen we organisaties dingen in de juiste volgorde te doen. Eerst heb je een beeld bij de wereld en jouw rol daarin (visie), op basis daarvan wil je iets voor elkaar krijgen (ambitie en doelen) en dan bedenk je hoe je dat voor elkaar krijgt (strategie). Binnen die strategie maak je allerlei keuzes en plannen voor dingen die je wil doen (tactiek). Maar nu wil de pijnlijke waarheid dat politici, kiezers en media zich vooral focussen op die tactiek. Terwijl: hoe zien ze Nederland nou eigenlijk voor zich?
We hebben alle 19 verkiezingsprogramma's doorgeakkerd en (net als bij het vorige coalitieakkoord), van elke partij samengevat wat hun visie is. Dus: geen overzicht van hun plannen, stoere taal en populaire maatregelen om kiezers te trekken, maar gewoon, concreet en droog: welk Nederland hebben zij voor ogen?
N.B. We houden de volgorde van de Kiesraad aan (dezelfde als op het stembiljet):
 |
VVD |
Visie op Nederland: Zien Nederland als een ambitieus, creatief en ondernemend land met een ongekend hoge kwaliteit van leven. Stellen dat we behoren tot de meest vrije, veilige en welvarende mensen die ooit geleefd hebben. Dat we dat moeten koesteren als we aan de slag gaan met de problemen waar we voor staan. Willen het zelfvertrouwen terugbrengen in het land. Gaan voor een Nederland waarin iedereen, van de schoonmaker tot de directeur, in elke stad, regio en provincie, zich met reden optimistisch kan voelen over het perspectief dat het leven steeds beter wordt. Geloven dat dat vraagt om optimisme over persoonlijke welvaart en vrijheid én om vertrouwen in de kracht van de overheid. Stellen dat niet alles wat we willen, tegelijk kan. Dat we grenzen moeten stellen en strategisch moeten kiezen. Voor die zaken waarmee we het optimisme en het zelfvertrouwen in ons land kunnen terugbrengen. |
Visie op rol overheid: Een sterke overheid die, in de liberale democratie, altijd handelt vanuit rechtsstatelijkheid, dienstbaarheid, menselijkheid en met oog voor de menselijke maat. Die bovenal zichtbaar in staat is om doortastend en effectief het hoofd te bieden aan die grotere problemen waar mensen zich zorgen om maken. Een overheid die grip heeft op waar dit noodzakelijk is en met gezag kan optreden waar dat nodig is. |
 |
D66 |
Visie op Nederland: Zijn optimistisch over de toekomst. Ook nu het klimaat verandert, er oorlog woedt op ons continent en veel mensen niet rondkomen. Geloven dat morgen beter kán zijn dan vandaag. Gaan voor een land waarin welzijn en welvaart eerlijk verdeeld is. Een land waar het beter wonen, werken en leven is. Een land waar iedereen zich moet kunnen ontwikkelen en zichzelf moet kunnen zijn, vrij en onbevreesd. Een land waarin iedereen kansen krijgt, ongeacht waar je wieg staat. Een toekomstbestendig Nederland. En een sterk en democratisch Europa dat staat voor mensenrechten. Geloven dat dit vraagt om grenzen stellen én verleggen; om dromen én doen. Stellen dat niet alles morgen regelen is, maar we wel kunnen beginnen. Zijn ervan overtuigd dat we samen de schouders moeten zetten onder de klimaataanpak en onder duurzame energie. |
Visie op rol overheid: Een overheid die het gesprek aangaat en eerlijk is over keuzes. Die goed luistert, ook naar de belangen met een zachte stem. Een overheid die zorgt voor een land waar mensen meepraten én meebepalen. |
www.d66.nl |
Terug naar boven
 |
GroenLinks-PvdA |
Visie op Nederland: Geloven dat mensen grip willen op hun leven en omgeving. Dat dat alleen kan als er voor iedereen toegankelijke basisvoorzieningen zijn. Zien een hoopvolle toekomst voor ons land. Gaan voor een duurzaam Nederland waarin we allemaal de zekerheid hebben dat we ons bestaan vorm kunnen geven en ons kunnen ontwikkelen. Hebben de overtuiging dat we dat, in deze tijd van grote zorgen, alleen kunnen bereiken door de krachten te bundelen. Door de overheid opnieuw uit te vinden en te moderniseren, daadwerkelijk groene politiek te realiseren en bij te dragen aan een sterk Europa. Beseffen dat dat om een lange adem vraagt. |
Visie op rol overheid: Een overheid voor iedereen die een vrij, waardig en zeker bestaan garandeert. Die haar burgers begrijpt. Die mensen die ervaringsdeskundige zijn inzet om betaald gevraagd en ongevraagd advies te geven. |
Terug naar boven
 |
PVV |
Visie op Nederland: Ziet een land dat trots is op de cultuur, identiteit en tradities. Willen dat dan ook behouden. Niet uitwissen. Constateren dat de wereld razendsnel verandert en instabieler wordt. Menen dat Nederland moet inspelen op die veranderingen in het belang van Nederland en de Nederlanders. Stellen dat ons land overvol is met veel overlast en criminaliteit. Willen Nederland terugveroveren. Gaan voor een veilig, sterk en soeverein Nederland. Sterker en trotser dan nu. Een land waar de Nederlander weer wordt gekoesterd en waar met opgeheven hoofd onze eigen bevolking altijd op de 1ste plaats gezet wordt. Geloven dat het sluiten van de grenzen voor nog meer gelukszoekers uit andere culturen daarbij noodzakelijk is. En dat echte vluchtelingen niet meer hier, maar in hun eigen regio moeten worden opgevangen. |
Visie op rol overheid: Geen almachtige overheid die mensen vermorzelt, maar een overheid die er voor haar burgers is, niet alleen voor hen die behoren tot de links-liberale elite. Die belastinggeld niet massaal weggeeft aan linkse clubs als Milieudefensie. Een overheid met bestuurders die afgerekend kunnen worden op hun daden. |
|
Terug naar boven
 |
CDA |
Visie op Nederland: Constateren dat we op een kruispunt staan. Nederland is een land van twee gezichten geworden. Met een te grote ongelijkheid tussen mensen en tussen regio’s. Een land dat vooral goed is voor de mensen die het al goed hebben. Stellen dat onze waarden en normen op het spel staan. Gaan voor een fatsoenlijk land, waar we omzien naar elkaar en voor elkaar zorgen. Waar mensen zich thuis voelen en onderdeel zijn van een sterke gemeenschap. Waar respect en normen en waarden niet ouderwets zijn, maar gekoesterd worden. Waar we niemand af laten haken. Ieder mens telt. Zijn van mening dat het pas goed gaat met Nederland als het echt overal en met iedereen goed gaat. |
Visie op rol overheid: Een overheid die dienstbaar en betrouwbaar is en die burgers niet ziet als nummer of klant, maar als verantwoordelijke burgers die zij serieus neemt en vertrouwt. Die mens en schepping tot hun recht laten komen, de vrede bewaken en het recht onderhouden. |
Terug naar boven
 |
SP |
Visie op Nederland: Vinden dat politiek geen spelletje zou moeten zijn, want het is voor mensen bittere ernst. Stellen dat vanwege politieke keuzes die in het verleden zijn gemaakt, nu de winsten naar recordhoogtes stijgen. Dat een kleine groep steenrijk wordt, terwijl honderdduizenden families in armoede leven. Zien dat de tweedeling tussen mensen blijft groeien, terwijl de gedeelde belangen veel groter zijn dan de onderlinge verschillen. Strijden tegen de tweedeling. Zien democratie als een strijd tussen ideeën en keuzes over de toekomst. Vinden het belangrijk dat het land op een fatsoenlijke en sociale manier bestuurd gaat worden door een macht die ook gecontroleerd wordt. Zien voor zichzelf een rol in het controleren, maar willen ook besturen als nodig is. Vinden dat mensen gefaciliteerd en gestimuleerd moeten worden om op te komen voor hun belangen. Gaan voor een land met een radicale democratie waarin mensen veel meer te zeggen krijgen op het werk en in de buurt, in de gemeente en in het land. Waarin we weer vertrouwen op mensen die het werk doen. |
Visie op rol overheid: Een overheid die open en eerlijk is en de macht wil delen met de rest van de samenleving. Met politieke leiders die de waarheid hoog in het vaandel hebben. |
Terug naar boven
 |
FVD |
Visie op Nederland: Doorgaan op het ingeslagen pad werkt niet, zegt FvD. Stellen dat door het huidige beleid het leven onbetaalbaar is geworden, de maatschappij is ontwricht, de normale ontwikkeling van kinderen is verstoord en de economie verpulverd. En ook dat de democratie is uitgehold, censuur wordt gepropageerd en ons zelf op de rand van oorlog hebben gebracht. Zijn van mening dat een fundamentele koerswijziging noodzakelijk is. Gaan voor een soeverein Nederland waar de macht weer bij de burger ligt. Met onvoorwaardelijke vrijheid voor de burger |
Visie op rol overheid: Een betrouwbare overheid met de menselijke maat als uitgangspunt die de macht bij de burger legt. |
Terug naar boven
 |
PvdD |
Visie op Nederland: Zijn ervan overtuigd dat we allemaal een goed, gezond en gelukkig leven voor onszelf, onze (klein)kinderen en alle dieren willen. Zien een planeet die onder steeds grotere druk komt te staan. Met alle gevolgen van dien. Stellen dat onze ‘voortbestaanszekerheid’ afneemt en dat het niet zo verder kan. Dat het anders moet. Gaan voor een Nederland waarin iedereen een dak boven het hoofd heeft en genoeg inkomen om van rond te komen. Waarin met respect en compassie wordt omgesprongen met al het leven op aarde. Een rechtvaardige toekomst voor ieder levend wezen waarin echt rekening wordt gehouden met wat dier- en kwetsbaar is. Geloven dat we met z’n allen het tij kunnen keren als we versneld en gericht de klimaat- en natuurcrisis oplossen. Daar spelen de dieren een grote rol bij. |
Visie op rol overheid: Een overheid die de basis van het bestaan beschermt en grenzen stelt aan wat die basis bedreigt. Een eerlijke, integere en rechtvaardige overheid die burgers beschermt en de belangen van de burger op de eerste plaats zet. |
Terug naar boven
 |
CU |
Visie op Nederland: Zien Nederland als een land vol vrijheid en mogelijkheden. Maar denken dat mensen elkaar de afgelopen jaren te vaak zijn kwijtgeraakt. Groepen staan tegenover elkaar. Nieuwe verbondenheid is cruciaal voor de hedendaagse uitdagingen, iets dat enkel samen lukt. Erkennen ook de noodzaak voor een reële koerswending als het gaat om de noodzakelijke vernieuwde economie. Gaan voor een land waarin we elkaar meer verantwoordelijkheid geven, hoe klein ook, en meer in balans komen met de wereld en elkaar. Een leven met andere vormen van welvaart en duurzame overvloed. Hun credo: 'van het reiken naar steeds meer naar het hoopvolle streven naar steeds beter'. |
Visie op eigen rol: Een dienstbare overheid die niet tegenover maar naast burgers staat. Die waarde hecht aan het bieden van ruimte voor burgers om voor elkaar te zorgen. |
Terug naar boven
 |
Volt |
Visie op Nederland: Geloven niet dat Nederland zelf een antwoord kan vinden op de uitdagingen van de 21ste eeuw. De democratie heeft fundamentele vernieuwing nodig. Stellen dat alleen een sterke en onafhankelijke EU de manier is om onze veiligheid en bestaanszekerheid te behouden en een groene toekomst te bereiken. Gaan voor een Verenigd Europa, een federale en democratische EU en een groener, eerlijker en veiliger Nederland. Vinden dat daarvoor een politieke systeemverandering nodig is: als de uitdagingen grensoverstijgend zijn, moet onze politiek dat ook zijn. Willen nu wél de noodzakelijke keuzes maken en zo van problemen kansen maken. Geloven alleen in radicale gedurfde systeemveranderingen. Betogen dat in deze tijd kiezer en politiek elkaar nodig hebben met vertrouwen als vertrekpunt. |
Visie op rol overheid: Een overheid die uitgaat van vertrouwen, die het mogelijk maakt dat iedereen zichzelf kan zijn en die pal voor inclusiviteit staat. |
De rest van je leven speelt zich af in de toekomst www.voltnederland.org |
|
Terug naar boven
 |
JA21 |
Visie op Nederland: Geloven dat Nederland alles in zich heeft voor een glansrijke toekomst. Die glansrijke toekomst is alleen niet vanzelfsprekend. Een samenleving waarin de overheid er voor de burger is in plaats van andersom. Geloven enerzijds in de kracht van de individuele vrijheid, zien anderzijds ook dat de mens meer is dan een individu. Wil kleine gemeenschappen, met elk hun eigen subculturen en tradities beschermen. Gaan voor een Nederland waarin mensen zich vrij voelen om te zeggen wat ze denken, waarin mensen aangemoedigd worden om verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen leven en waar mensen beloond worden voor hun werk. Een land waar mensen in de eerste plaats verantwoordelijkheid nemen voor elkaar. Pas als dit niet lukt door hulp vanuit de overheid. |
Visie op rol overheid: Een overheid die er voor de burger is in plaats van andersom, met decentrale besluitvorming. Een overheid die luistert naar de bevolking en terughoudendheid is om te bepalen wat goed is voor mensen. |
Terug naar boven
 |
SGP |
Visie op Nederland: Stellen dat het vertrouwen in de overheid tandend is. Zien dat dat komt door het idee dat de ‘politiek’ alles moet oplossen. En door de wens van mensen is om alles naar onze hand te zetten en te beheersen. Zijn ervan overtuigd dat dat heeft geleid tot sterk toegenomen overheidsbemoeienis en steeds meer regels. De fundamentele vrijheden liggen onder vuur. Vinden het tegen die achtergrond belangrijk om te zoeken naar meer verbinding en gemeenschappelijkheid. Gaan voor een land waarin de mensen elkaar weer benaderen vanuit welwillendheid. Waar gemeenschappelijke normen en waarden boven de vrijheid om te doen en laten wat men wil staan. Zijn ervan overtuigd dat dat begint bij woord houden. Woord houden als mensen tegenover elkaar en als politici tegen burgers. Zeggen dat ‘Woord houden’ voor de hen óók een verwijzing naar hét Woord is. |
Visie op rol overheid: Een overheid met politici die geen onmogelijke beloftes doen, die eerlijk naar elkaar doen, dwars door meningsverschillen heen. |
Terug naar boven
 |
DENK |
Visie op Nederland: Vinden dat de diversiteit die Nederland rijk is zoveel potentie en meerwaarde te bieden heeft. Zijn ervan overtuigd dat diversiteit de drijvende kracht van de samenleving is. Zien dat de samenleving volop in beweging in. De politiek te weinig. Stellen dat de politiek soms zelfs de verkeerde richting op duwt. Streven ernaar de kloof tussen politiek en burgers te dichten. Willen de politiek interactief maken en dichter bij de burgers brengen. Geloven dat dat kan met de huidige communicatietechnologie. Zetten zich in om de verschillende werkelijkheden aan elkaar te verbinden en een stem te geven aan mensen die zich niet gehoord voelen door de gevestigde politieke partijen. Gaan voor een land dat van iedereen is, met erkenning van diversiteit en bestrijding van racisme, met zekerheid voor ondernemer en werknemer. |
Visie op rol overheid: Een betrouwbare overheid die zich voorbeeldig gedraagt, afspraken nakomt en informatie deelt. Een overheid die uitgaat van vertrouwen in de burger in plaats van wantrouwen. |
Terug naar boven
 |
50PLUS |
Visie op Nederland: Stellen dat solidariteit tussen kinderen, ouders en grootouders een voorwaarde is om het vertrouwen in de overheid te herstellen. En dat herstel van vertrouwen vraagt om een brede hervorming van het stelsel van belastingen, toeslagen en sociale zekerheid, waar alle generaties van profiteren. Zijn van mening dat iedereen behoefte heeft aan zekerheid en dat studenten, werknemers, ondernemers en gepensioneerden allen belang hebben bij een overheid die zich aan haar afspraken houdt. Gaan voor een wereld die leefbaar is voor huidige en toekomstige generaties. Geloven dat internationale samenwerking daarvoor van groot belang is. Om het vertrouwen in de overheid te herstellen heeft Nederland een evenwichtig beleid nodig. |
Visie op rol overheid: Een kleinere, betrouwbare, overheid die duidelijk communiceert met de burgers. |
Terug naar boven
 |
BBB |
Visie op Nederland: Zien Nederland als een land met een hardwerkende, nieuwsgierige, eerlijke, nuchtere en vernuftige mensen met een rotsvast geloof in dat zij iedere uitdaging aankunnen. Een land waarin omgekeken wordt naar de kwetsbaren. Waar de samenleving een vangnet is, maar ook een trampoline. Willen terug naar deze kern. Naar een land waar Iedereen zonder zorgen thuis in de tuin of achter tv of beeldscherm kan zitten. Willen dat iedereen het leven echt naar eigen wensen in kan vullen in plaats van dat het afhankelijk is van de zaken die zo ver weg zijn. Geloven dat dat vraagt om een overheid die eerlijk is over bedreigingen en hiertegen beschermt. Die ondertussen kansen die de moderne tijd biedt, omarmt. |
Visie op rol overheid: Een overheid, die alle regio’s en alle lagen van de bevolking weer deelgenoot maakt van Nederland. Een overheid die ten dienste staat van burgers en niet andersom. Een overheid die de oude en de nieuwe bedrijvigheid omarmt en het niet dichtsnoert met wet- en regelgeving, maar ruimte en lucht geeft aan mensen en bedrijven om het goede te doen. |
Terug naar boven
 |
BIJ1 |
Visie op Nederland: Stellen dat het tijd is om te breken met systemen die échte verandering tegenhouden. Omdat de systemen waar we nu in vast zitten stuk zijn. Pleiten daarom voor radicale verandering, voor systeemverandering. Geloven dat radicale gelijkwaardigheid en economische rechtvaardigheid niet via de wegen van de liberale democratie worden gerealiseerd. Maar dat verandering vaker vanuit mensen, die zich durven uit te spreken en samen de wereld weten om te vormen tot een betere plek voor iedereen, komt. Bedrijven daarom zowel grassroots politiek als parlementaire politiek. Gaan voor een samenleving op basis van gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid. Waar iedereen een menswaardig bestaan heeft, ongeacht huidskleur, nationaliteit, religie, genderidentiteit, de grootte van de portemonnee of van wie je houdt. Een samenleving waarin iedereen zichzelf kan zijn en de verschillen niet worden veroordeeld, maar gewaardeerd. |
Visie op rol overheid: Een democratische republiek waarin volksvertegenwoordigers voldoende tijd en ondersteuning krijgen en gemeenten meer zeggenschap over dagelijks bestuur. |
Terug naar boven
 |
BVNL |
Visie op Nederland: Zijn van mening dat Nederland een rijk land en een vrij land was met een enorme economische potentie. Maar ook dat na decennialang diep socialistisch beleid Nederland doodziek op dit moment doodziek is. Stellen dat bijna ieder dossier een crisis is, maar dat we bovenal een bestuurlijke en democratische crisis hebben, met alle gevolgen van dien. Vinden daarnaast dat er er een gure collectivistische wind door Nederland waait en het woke-isme steeds extremere vormen aanneemt, waardoor Nederlandse tradities en normen en waarden worden bedreigd. Gaan, als klassiek liberale partij, voor een land met vrijheid van het individu waarin de unieke Nederlandse tradities en cultuur intact gehouden worden. Streven ernaar de macht weg te halen bij de staat en weer terug te leggen bij de mensen. Geloven dat werknemers, ondernemers, bedrijven en actieve mensen prima in staat zijn om zelf te bepalen hoe zij het best functioneren. |
Visie op rol overheid: Een kleine dienstbare overheid die er is voor de Nederlanders en niet andersom. En ambtenaren zich klantgericht opstellen en naar mogelijkheden en oplossingen zoeken in plaats van redenen om nee te zeggen. |
Terug naar boven
 |
NSC |
Visie op Nederland: Zien Nederland een prachtig thuis met vrijheidslievende bewoners, waar onze ouders en wij zorgvuldig aan gebouwd hebben. Stellen ook dat de afgelopen jaren onze democratie is aangetast en we de lange termijn, de visie vergeten zijn. Vinden het tijd voor herstel. Gaan voor een Nederland waarin de burger in een democratische rechtsstaat richting geeft aan de economische en sociale ontwikkelingen. Zijn van mening dat dat begint bij het veranderen en herstellen van het bestuur. Geloven dat het vraagt om een overheid, die de grondrechten, de democratie en de rechtsstaat waarborgt zoals deze waren bedoeld. Pas daarna kunnen we beginnen met het echt oplossen van problemen. |
Visie op rol overheid: Een lerende overheid die het publiek belang dient, die fouten herstelt en daardoor weer te vertrouwen is. Die eerlijk is over dilemma’s en mensen meeneemt bij afwegingen. Die eerlijk toegeeft dat niet alles overal kan, of tegelijk kan. |
Terug naar boven
Verantwoording
Wat is visie? De Selectie stelt dat 'een visie op iets' het vertrekpunt is voor ambities en plannen; eerst vind je iets en daarop baseer je iets. Visie is letterlijk: hoe je iets ziet en welke rol je daarin hebt. Bijna alle partijen hebben een visie op hoe zij Nederland zien en welke rol de politiek daarin heeft. Op basis van die visie hebben zij een ambitie (wat willen zij bereiken?) en vervolgens een strategie met allerlei tactische keuzes (maatregelen, plannen, veranderingen etc.) om die ambitie te realiseren. Dat idee staat - als het goed is - in hun verkiezingsprogramma's. In dit overzicht focussen we niet op die plannen, maar op de visie die zij hebben, gekoppeld aan de ambitie. Het WAAROM zeg maar, in plaats van het HOE en WAT. De afbakening van visie, missie, ambitie, strategie etc. is arbitrair. We staan dan ook altijd open voor een gesprek daarover. Leuk!
Om dit overzicht te maken lazen we alle verkiezingsprogramma's zonder daarbij onze politieke voorkeuren als filter te gebruiken. Onze deskundige adviseurs hebben veel ervaring met visie-teksten van diverse organisaties en gebruikten hun analytische blik om in de verkiezingsprogramma's van de partijen hun visie op te zoeken en hier samengevat, maar zo letterlijk mogelijk, weer te geven.